Intervista allo scrittore Baki Ymeri, il “Tuono di Bucarest”

Parte I (con traduzione in lingua albanese)

Abbiamo il piacere di intervistare un importante artista di caratura nazionale e internazionale, che ha sorpassato i confini del suo villaggio divenendo famoso e ammirato persino in Germania, Svizzera, Belgio, America, Paesi scandinavi e Australia. Baki Ymeri, conosciuto come “il Tuono di Bucarest”, è un talento genuino, che riscuote l’apprezzamento e l’affetto del pubblico albanese e non.

Chi è Baki Ymeri?

Un celebre poeta mi ha definito come “una goccia di sangue che parla”. Con questo non voglio peccare di superbia, ma in fondo un po’ di autostima e buonumore non fanno mai male… per uno scrittore, poi, è importante non perdere l’umorismo. La serietà e sincerità esagerate sono un danno tanto quanto la banale quotidianità, senza amore per la Patria e per la bellezza.

Quando e perché si è allontanato dal suo paese di origine?

E lei, perché se n’è andata e quando? Perché si è allontanata da Berat, perché si sono allontanati dall’Albania Naum Veqilharxhi, Nikolla Naço, Asdreni, Lasgush Poradeci, Viktor Eftimiu, Xhelku Maksuti etc.? Alcuni si sono sottratti ai tentacoli dell’invasione ottomana, alcuni alla dittatura comunista, altri l’hanno abbandonata per ragioni politiche ed economiche. Io sono andato via, ma mi sono rifuguato nella terra di mia madre. Dire che sono stato perseguitato per motivi politici al tempo di Tito mi sembra esagerato, così come affermare che ho abbandonato un villaggio con tradizioni patriottiche per vivere la mia vita in mezzo alle belle ragazze di Bucarest! Rischierei di diventare ridicolo specialmente agli occhi dei miei compaesani che danno la vita per la Nazione e la Patria.

Da Tetovo a Pristina, da Pristina a Vienna, da Vienna a Bucarest. Perché si è fermato nel centro del patriottismo albanese di una volta?

Sono venuto a Bucarest perché qui erano vissuti e avevano lavorato i miei genitori (1928-1941). La Bucarest di quegli anni era il nido dei nazionalisti e la patria della preparazione all’indipendenza dell’Albania. Meritano un grande rispetto tutti gli amanti della Patria e dell’albanesità che hanno fatto un eccezionale lavoro in quei tempi critici per la sorte della nazione e dello stato albanese. I miei post su Facebook fanno luce su alcune testimonianze delle innumerevoli attività patriottiche delle colonie albanesi in Romania. In nessun altro paese non sono stati così numerosi e attivi i nostri attori del Rinascimento. Questi pensieri su Bucarest sono frutto delle parole di Merxhan Kurtishi di Tetovo, Liburni Bunjaku di Scopie e Xhafer Leci del Kosovo.

Qual è il suo pensiero circa gli scrittori e il giornalismo?

Essere un buon scrittore vuol dire essere una fabbrica di pensieri al servizio del popolo, illuminato dalla fiamma della sapienza. La madre lingua è un valore assoluto. Scrivere oggi nel dialetto tosc o gegë è come separare una moglie dal proprio marito, costringendoli in letti separati. Il giornalista è il “cane fedele” per la difesa della democrazia, mentre la lingua albanese è l’unica ricchezza viva che ci è rimasta. Ai romeni è rimasta la poesia e le belle donne, a noi sono rimasti i rappresentanti del Rinascimento, l’amore per la Patria, i caduti di guerra e l’albanese come una ricchezza inestimabile per la salvezza della Nazione.

Che cos’è la lingua madre secondo la sua opinione?

Come già accennato, la lingua madre è un valore assoluto per l’identità e l’integrità. È l’unica ricchezza viva che ci è rimasta. La lingua albanese è l’unico diamante per la salvezza della nostra nazione. Su tutti gli obiettivi proposti, l’idealismo resta al di sopra di ogni altra cosa. Io non posso essere né ridicolo né cinico nel momento in cui ho abbandonato la mia terra per affermare e coltivare la nostra cultura nel seno dei nostri fratelli romeni. Perché? Perché qui ho tradotto e pubblicato 100 poeti legati all’Albania, al Kosovo e alla Diaspora, la maggior parte con un unico volume e alcuni con due volumi, in lingua albanese e romena.

Dicono che lei sia un eccellente Ambasciatore della Lingua e della Cultura albanese a Bucarest. Alcuni la chiamano “il Tuono di Bucarest”, io la definirei come “Soldato della Dardania” (Kosovo) nei territori della Romania. Lei è un ottimo rappresentante del Rinascimento della cultura e della migrazione albanese. Qual è il ruolo della scuola di lingua albanese in diaspora nella conoscenza della lingua letteraria nelle giovani generazioni?

Grazie dei complimenti! Il ruolo della lingua letteraria è molto importante, perché tale conoscenza ci salva dalla totale assimilazione della cultura del paese ospitante. Sarebbe bello se a questa domanda potesse rispondere il nostro amico Sadulla Zendeli Daja, che dalla Svezia pubblica libri e vocabolari. Quello che desidero esprimere in questo frangente ha a che fare con il contributo modesto, simbolico ma tanto importante che stava fornendo il Ministero della Diaspora (grazie al Ministro Ibrahim Makolli e al suo staff), per tenere viva la fiamma della sapienza nelle scuole di albanese della diaspora. Come si concretizza tutto ciò? Con il fornimento delle scuole con letteratura adatta, sperando che supportino anche i nostri insegnanti in emigrazione.

Gli scrittori di oggi conoscono bene la lingua albanese?

La situazione è stata simile in Kosovo: alcuni scrittori non hanno avuto tempo e modo di frequentare lezioni di Lingua e Letteratura Albanese presso l’Università del Kosovo, perciò dobbiamo comprenderli ed accettare la verità, ovvero che alcuni la conoscono bene ed altri meno. Il nostro rispetto è grande in entrambi i casi, perché si può essere buoni scrittori in molti modi diversi.

Cosa pensa riguardo all’armonizzazione della nostra lingua nelle regioni di lingua Albanese e qual è il suo parere sulla realizzazione di una lingua standard da diffondere ovunque si parli albanese?

Le sorti della lingua albanese sono state stabilite prima di mezzo secolo fa a Tirana, con una collaborazione tra linguisti del Kosovo. La lingua standard esiste come un monumento vivo in tutte le regioni dove si parla l’albanese, mentre la sua applicazione in pratica dipende da noi, dal sostituire i dialettismi con la lingua letteraria, non solo in Parlamento, nelle istituzioni, a scuola, nelle associazioni o su Internet, ma anche in famiglia. Il rispetto va alle persone che coltivano la lingua madre anche in diaspora (Vitore Stefa Leka, Artan Fili, Kozeta Zylo, botuesit e Zemrës Shqiptare, Eduard Dilo, Ana Xh. Hoxha, Neki Lulaj, Marsela Koçi, Hasan Qyqalla, Ilia M. Dilo, Liman Zogaj, Arif Molliqi, Lindita Kopliku, Xhevat Muqaku, Luan Maloku, Sadik Krasniqi etc.).

Le è mai capitato di aver avuto contro qualcuno o di avere problemi con la lingua albanese a fronte dell’ormai totale globalizzazione anche linguistica?

Nessuno può dare contro a un poeta, perché essere poeta vuole dire essere un re. Non ho intenzione di litigare con nessuno perché non ho più tempo di fare pace. Per quanto riguarda la lingua, dipende: il peso della globalizzazione si fa sentire con l’uso di sintagmi quali “OK”, “on line” etc. Come tutte le cose, anche la globalizzazione ha i suoi lati positivi e negativi.

Intervistë me Bubullimën e Bukureshtit

Para nesh kemi një vlerë të veçantë, kombëtare e ndërkombëtare, një krijues profesionist që i ka tejkaluar kufinjtë e arave të tij e të fshatit të tij, duke u bërë i njohur dhe admiruar, deri tejmatanë brigjeve të Gjermanisë, Zvicrës, Belgjikës, Amerikës, Skandinavisë dhe Australisë. Bubullima është një talent i mirëfilltë që mbjell farën e mirësisë, duke vjelur fryte e fjalë të ëmbla për të ushqyer gjuhën shqipe dhe shpirtin shqiptar. Kush është Baki Ymeri?

Një poet i famshëm theksonte se jam një pikë gjaku që flet. Unë s’desha të flas me këtë rast, për hirë të modestisë, sepse kam folur më parë në kuadrin e disa intervistave dhe nuk dua t’i përsëris ato që i kam thënë më parë, ndaj mos ma zeni për të madhe po qe se këtë bisedë e dekorojmë edhe me pak humor! Pse? Sepse shkrimtari po qe se e braktis humorin, duhet ta thejë penën. Siqeriteti i ekzagjeruar është i dëmshëm, siç është e dëmshme një jetë banale, pa dashuri, pa atdhedashuri dhe pa shkëlqim!

Pse u larguat nga vendlindja dhe kur?

Po ju pse u larguat nga vendlindja dhe kur? Po ju pyes unë juve pse u larguat ju nga Tirana, apo pse u larguan nga Shqipëria Naum Veqilharxhi, Nikolla Naço, Asdreni, Lasgush Poradeci, Viktor Eftimiu, Xhelku Maksuti etj. Disa u larguan për të shpëtuar nga kthetrat e invazionit osman, disa tjerë nga zullumi komunist, disa për arësye politike dhe ekonomike. Unë nuk u largova nga vendlindja, por erdha në vendlindjen e mamasë sime të ndjerë. Të them se isha i ndjekur për motive politike në kohën e Titos, mos po e teproj! Apo të them se e braktisa përkohësisht një fshat me tradita patriotike për të kaluar jetën në gjirin e bukurosheve të Bukureshtit, poashtu e teproj dhe bëhem qesharak, sidomos para bashkëfshatarëve të mi që digjen përkulturë, për komb e atdhe.

Nga Tetova në Prishtinë, nga Prishtina në Vienë, nga Viena në Bukuresht. Pse e u vendosët në këtë qendër të dikurshme të patriotizmit shqiptar?

Errdha në Bukuresht sepse këtu patën jetuar dhe punuar prindërit e mi (1928-1941). Bukureshti i atyre viteve ishte çerdhe e atdhetarëve dhe atdhetarisë në përgatitjen e terenit për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë. Çdo respekt për të gjithë ata mëmëdhetarë të zjarrtë të shqiptarisë që kanë bërë një punë fisnike në ato kohëra kritike për fatin e kombit dhe shtetit shqiptar! Postimet e mia në faqet e Facebokut, qesin në dritë disa nga dëshmitë mbi veprimet e panumërta patriotike të kolonive shqiptare të Rumanisë. Në asnjë vend tjëtër, si në Rumani, nuk kanë qenë kaq mirë të organizuar dhe numerikisht kaq rë shumtë rilindësit tanë. Këto mendime për Bukureshtin i kanë dhënë Merxhan Kurtishi nga Tetova, Liburni Bunjaku nga Shkupi dhe Xhafer Leci nga Kosova.

Çfarë mendimi keni për shkrimtarët dhe gazetarinë?

Të jesh shkrimtar i mirë don të thotë të jesh fabrikë mendimesh për furnizimin e popullit me dritën e diturisë.Gjuha amtare është një vlerë absolute. Të shkruash sot në toskërishte apo gegërishte, është njësoj sikur ta ndash gruan nga burri, duke i dhënë secilit nga një shtrat të veçantë. Gazetari është qeni më besnik për mbrojtjen e demokracisë, kurse gjuha shqipe është e vetmja pasuri e gjallë që na ka mbetur. Rumunëve u ka mbetur poezia dhe gocat e bukura, kurse neve na kanë mbetur rilindësit, atdhedashuria, dëshmorët dhe shqipja si një xeherore e artë për shpëtimin e kombit.

Çka është gjuha amtare sipas mendimit Tuaj?

Gjuha amtare është një vlerë absolute për identitet dhe integritet. Gjuha shqipe është e vetmja pasuri e gjallë që na ka mbetur. Gjuha shqipe është një xeherore e artë për shpëtimin e kombit. Nga të gjitha objektivat e propozuara, idealizmi qëndron mbi gjithëçka. Po qe se unë e braktisa vendlindjen përkohësisht për kultivimin dhe afirmimin e kulturës shqiptare në gjirin e sivëllezërve tanë rumunë, nuk bëhem as qesharak dhe as cinik. Pse? Sepse këtu kam përkthyer dhe botuar mbi 100 poetë nga Shqipëria, Kosova dhe diaspora, shumicën me nga një kurse disa me nga dy vëllime në gjuhën shqipe dhe rumune.

Thonë se jeni një ambasador i shkëlyqer i Gjuhës dhe Kulturës Shqiptare në Bukuresht. Disa ju kanë quajtur Bubullima e Bukureshtit, ndërsa unë po ju quaj Ushtari i Dardanisë në trojet e Rumanisë. Ju jeni një rilindës i njohur i kulturës dhe mërgatës shqiptare. Cili është roli i shkollës shqipe në diasporë në njohjen e një gjuhe letrare te brezat më të rinj?

Faleminderit për komplimente! Roli dhe rëndësia e gjuhës letrare është tejet e madhe, sepse kultivimi dhe njohja e saj na shpëton nga asimilimi, ndaj kur vjen fjala për shkollat, këtë pyetje preferoj t’ia bëni vëllajt tonë në Suedi, Sadulla Zendeli Daja (botues librash dhe fjalorësh). Ajo që desha të them në këtë kontekst ka të bëjë me kontributin modest, simbolik por tejet të rëndësishëm që ishte duke e dhënë Ministria e Diasporës (falë ministrit Ibrahim Makolli dhe stafit të tij), për ta mbajtur gjallë dritën e diturisë në shkollat shqipe të diasporës shqiptare. Si konkretizohet kjo? Kjo konkretizohet me furnizimin e shkollave shqipe me literaturë përkatëse, duke shpresuar se bëjnë apo do të bëjnë diç edhe për sponsorizimin e arsimtarëve tanë në mërgim.

Sa mirë e njohin shkrimtarët e sotëm gjuhën shqipe?

Situata ka qenë e atillë në Kosovë që disa krijues nuk kanë patur kohë dhe paqë që të frekuentojnë ligjëratat në katedrën e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe pranë Universitetit të Kosovës, ndaj duhet t’i kuptojmë dhe ta pranojmë të vërtetën se disa e njohin fare mirë, kurse disa tjerë më pak. Respekti ynë, edhe ndaj njërës, edhe ndaj tjetrës pale, është i madh, sepse të jesh shkrimtar i mirë don të thotë të jesh fabrikë mendimesh për furnizimin e popullit me dritën e diturisë. E lansova edhe unë një mendim të përngutshem dhe të (pa)pjekur për shkrimtarin dhe misionin e tij, sa për të thënë diç, duke i dhënë shansin lexuesit për të qeshur, për të qarë apo për ta demantuar një mendim të këtillë.

Si e mendoni ju zgjidhjen e harmonizimit të gjuhës sonë në trojet shqipfolëse dhe cili është mendimi juaj për realizimin në praktikë të një gjuhe standarte në të gjithë trojet shqiptare?

Fati i gjuhës standarde është vendosur në Tiranë, para mbi një gjysmë shkulli, në bashkëveprim me gjuhëtarët tanë edhe nga Kosova. Gjuha standarde ekziston si një monument i gjallë në të gjitha trojet shqiptare, kurse zbatimi i saj në praktikë varet prej nesh, po qe se i zëvendësojmë krahinarizmat me gjuhën letrare, jo vetëm në Parlament, institucione, shkolla, shoqata, letërkëmbim apo internet, por edhe në gjirin familiar. Çdo respect ndaj do bijve të shqipes që e kultivojnë gjuhën amtare edhe në diasporë (Vitore Leka, Artan Fili, Kozeta Zylo, botuesit e Zemrës Shqiptare, Eduard Dilo, Ana Xh. Hoxha, Neki Lulaj, Marsela Koçi, Hasan Qyqalla, Ilia M. Dilo, Liman Zogaj, Arif Molliqi, Lindita Kopliku, Xhevat Muqaku, Luan Maloku, Sadik Krasniqi etj.) Numri i tyre është i madh ndaj le të mos preken të tjerët e papërmendu për ekonomizimin e hapsirës tipografike lidhur me këtë subject!

A Ju ka goditur kush dhe a e ka goditur globalizimi gjuhën shqipe?

Askush nuk guxon ta godasë poetin, sepse të jesh poet don të thotë të jesh mbret. Nuk e kam ndërmend më të qortohem me askend, sepse nuk kam kohë për t’u pajtuar. Sa i përket gjuhës, varet kush dhe si e kupton këtë pyetje. Në çik e ka goditur me sintagma si “Ok”, “on line” etj. Globalizmi ka anët negative kur dikush bënë orvatje të komunikosh vetëm rusisht apo serbokroatisht (si dikurë), apo anglisht (si sot), dhe anët pozitive kur gjermanët, anglezët, amerikanët e të tjerët, krijojnë admirim edhe ndaj gjuhës sate, duke të ofruar kushte për afirmim dhe admirim.

Marsela Koci

Tags:

Lascia un commento

Autorizzo il trattamento dei miei dati come indicato nell'informativa privacy.

NB: I commenti vengono approvati dalla redazione e in seguito pubblicati sul giornale, la tua email non verrà pubblicata.